عوامل بسیاری ممکن است باعث ایجاد آلودگی در خوراک شوند. این خطرات در دسته بیولوژیک، شیمیایی یا فیزیکی دسته بندی می شوند. باکتری ها، کپک ها، ویروس ها، prions و انگل ها نمونه هایی از خطرات بیولوژیکی هستند. در حقیقت، خوراک می تواند منبع احتمالی این نوع خطر باشد و توجه ویژه ای به باکتری های بیماری زا شده است. مقالات زیادی منتشر شده و روش های مربوط به کنترل سالمونلا به عنوان یک باکتری zoonosis در خوراک که مسئول ایجاد بیماری و قابل انتقال از طریق خوراک حیوانات و انسان ها است، تهیه شده است. باکتری ها به عنوان موجودات زنده می توانند در خوراک نیز تکثیر شوند.
ویروس ها به طور بالقوه می توانند در خوراک وجود داشته باشند اما به تنهایی قادر به تولید مثل نیستند. آنها فقط در یک میزبان مناسب تکثیر می شوند و امکان تکثیر ویروس ها در خوراک وجود ندارد، بنابراین سال هاست در سیستم های مدیریت کیفیت و ایمنی خوراک به آلودگی ویروسی خوراک توجه زیادی نمی شود.
با این حال، خوراک یک ناقل بالقوه برای انتقال ویروس به حیوانات و انسان است. تولید جهانی خوراک سالانه بیش از 1/1 میلیارد تن است و بسیاری از محموله های خوراک با حمل و نقل دریایی از قاره ای به قاره دیگر منتقل می شوند.
در سال های اخیر، شیوع بسیاری از بیماری های ویروسی باعث آلودگی دام ها و سایر حیوانات شده است. بیماری مربوط به پا و دهان (FMD)، بیماری نیوکاسل، آنفلوانزای مرغی، اسهال همه گیر خوکی (PED) و تب خوکی آفریقایی (ASF) نمونه های اخیر بیماری های ویروسی در دام ها می باشد.
بسیاری از بیماری های ویروسی انسان را آلوده نمی کنند اما بر سلامت دام، زنجیره تأمین غذا و تجارت بین المللی تأثیر می گذارند.
یکی از اصلی ترین راه های بالقوه شیوع بیماری های ویروسی در حیوانات در مرزهای کشورها، انتقال حیوانات زنده است. وقتی بیماری ویروسی شایع می شود امور قرنطینه ای شدیدی انجام می شود که از انتقال حیوانات زنده برای کنترل بیماری های حیوانات در داخل مرزها جلوگیری می کند.
با این حال، این کنترل های شدید برای خوراک به همان روش اجرا نشده است. بسیاری از ویروس های بیماری زای حیوانی، حتی در هنگام حمل و نقل در مسیرهای دور، در خوراک و مواد اولیه آن پایدار هستند.
پیشنهاداتی برای جلوگیری از شیوع ویروس ها از طریق خوراک:
• اقدامات لازم برای جلوگیری از انتقال آلودگی از مناطق آلوده به مناطق امن انجام شود.
• اقدامات لازم برای جلوگیری از شیوع ویروس ها باید در سیاست های ملی و بین المللی، پروتکل های امنیت زیستی برای مزارع و کارخانه های تولید خوراک و سیستم های مدیریت کیفیت خوراک در نظر گرفته شود.
• سیستم های هشدار سریع برای مناطق آلوده و کشورها باید در نظر گرفته شود.
• مقامات دولتي باید آگاهي و توجه بيشتري به خوراک بالقوه آلوده به ویروس برای محصولاتي كه در بازارهاي بين المللي تجارت مي شوند داشته باشند.
• تأمین کنندگان خوراک و مواد اولیه آن باید علاوه بر قیمت و ارزش غذایی، وضعیت بهداشت کشور یا منطقه مبدأ را نیز در نظر بگیرند.
• تولیدکنندگان خوراک نباید مواد اولیه خوراک را از مناطق آلوده خریداری نمایند.
• دولت ها باید برای واردات خوراک و مواد اولیه از مناطق و کشورهای آلوده ممنوعیت هایی در نظر بگیرند.
• استفاده از درمان های ضد ویروس بالقوه در تولید خوراک و مواد اولیه آن مانند درمان های شیمیایی (افزودنی های خوراکی مانند اسیدهای آلی، اسیدهای چرب و روغن های ضروری) ، درمان های حرارتی و ضد عفونی کننده های مجاز باید برای کاهش یا از بین بردن ویروس ها مورد توجه قرار گیرد.
• مواد آلوده بالقوه باید قبل از استفاده در قرنطینه نگهداری شوند تا در صورت امکان بر زمان زنده ماندن عوامل بیماری زای دام غلبه کنند.
• سیستم های مدیریت ایمنی خوراک، سیاست های ایمنی خوراک و برنامه های امنیت زیستی کارخانه های خوراک دام و دامداری ها باید شامل پروتکل های کاهش خطر ویروس هایی باشد که به طور بالقوه از طریق مواد غذایی منتقل می شوند.
• زمان زنده ماندن ویروس در خوراک و مواد اولیه آن متفاوت است و برخی مواد غذایی در معرض خطر بیشتری هستند. محصولات باید بر اساس خطرپذیری ارزیابی شوند و طبق مدل های رده بندی خطر مصرف شوند.
• وسایل نقلیه ای که خوراک را از کارخانه های خوراک دام به دامداری منتقل می کنند، در معرض ویروس قرار دارند و باید بین هر باربری با روش های مؤثر تمیز و ضد عفونی شوند.
• در تجارت بین المللی خوراک باید از روش های مناسب نمونه برداری و تشخیص سریع ویروس های مهم استفاده شود.
Reference: Spice Laurel. Viruses in animal feed need more attention. 2021.
