بهبود رشد و بازده خوراک با استفاده از عصاره های گیاهی

با توجه به ممنوعیت کلی استفاده از محرک¬های رشد آنتی بیوتیکی در اروپا و مناظره در رابطه با این موضوع در سایر نقاط جهان، فایتومولکول ها به عنوان جایگزین اقتصادی مناسب و امیدوار کننده¬ای برای محرک¬های رشد آنتی بیوتیکی محسوب می¬شود. مطالعات نشان می¬دهد عصارههای گیاهی نیز پتانسیل بالایی جهت رفع ممنوعیت محرک¬های رشد آنتی بیوتیکی دارند.

محرک­های رشد آنتی بیوتیکی [1](AGP_S) از حدود تقریبا 50 سال پیش در واحدهای دامداری مورد استفاده قرار می­گرفتند. آنها جهت بهبود تولید و در عین حال کاهش هزینه­ها به کار برده می­شدند. همچنین به دلیل تنوعی که در اهداف و توانایی آنها در ایجاد مقاومت آنتی بیوتیکی وجود دارد، داروهای ویژه ای محسوب می­شدند. استفاده مکرر از آنها در دامداری منجر به ظهور باکتری هایی مقاوم شده که باعث عدم موفقیت رژیم های درمانی خاص می­شوند. اتحادیه اروپا در سال 2006 استفادهاز آن­ها را به عنوان محرک رشد ممنوع اعلام کرد و از آن زمان محرک­های رشد آنتی بیوتیکی تنها با تجویز دامپزشکان جهت معالجه درمانی توزیع می­شوند.

چالش های مقاومت ضد میکروبی

در سال 2018 ، سازمان بهداشت جهانی در گزارشی اظهار داشت علی رغم تدابیری كه در این مورد در حال حاضر انجام شده است، مقاومت آنتی بیوتیكی می­تواند یكی از بزرگترین تهدیدات جهت به مخاطره انداختن سلامتی جهانی، ایمنی و توسعه مواد غذایی باشد. ظهور سویه های مقاومی که به آنتی بیوتیک­ها حساس نیستند، هنوز هم در بخش کشاورزی چالش بزرگی محسوب می­شود. ممنوعیت استفاده از   محرک­های رشد آنتی بیوتیکی یک راه حل پایدار نیست و نیاز به نظارت بر راهبردها و مداخلات تغذیه ای و همچنین اقدامات پیشگیری کننده و کنترل بیماری دارد.

نظارت دقیق بر گسترش و میزان مقاومت و پایداری

کمیسیون­هایی از متخصصان مختلف با استفاده از اطلاعات دارویی، اپیدمیولوژیک و بالینی، در تلاش هستند در صورت امکان آستانه غلظت را فراتر از آن چیزی که هست استفاده نمایند تا آنتی بیوتیک ها تنها در برابر یک باکتری خاص مؤثر نباشند. در صورتيكه حداقل غلظت مهار كننده (MIC)[2] اكثر سويه ها با ميانگين غلظت هاي حاصل از آنتي بيوتيك در طول درمان، كمتر و مساوي باشد، گونه باكتريايي به آنتي بيوتيك معين حساس خواهد بود.

مؤسسه امنیت مواد غذایی اروپا  (EFSA)[3] با همکاری نزدیک با آزمایشگاه ها، همه ساله برنامه هایی را جهت نظارت بر ضرورت مقاومت و پایداری آنتی بیوتیک­ها تهیه می­کند. نمونه های بافت و مدفوع از حیوانات سالم از طریق کشتارگاه ها جمع آوری شده و MIC_s از باکتری های  “sentinel” یا کنترل با استفاده از یک گروه نمونه از آنتی بیوتیک ها تعیین شد. EFSA از سال 2001 تا کنون در حال جمع آوری و تجزیه و تحلیل داده ها برای اروپا است.

داده ها و اطلاعات اروپایی

EFSA با استفاده از داده های جمع آوری شده توسط کشورهای عضو اتحادیه اروپا، گزارش های خلاصه سالیانه­ای را بهمراه مرکز اروپایی پیشگیری و کنترل بیماری­ها (ECDC)[4] و آژانس داروهای اروپایی (EMEA)[5] تهیه می­کند. آنها اطلاعاتی در مورد مقاومت آنتی بیوتیکی و همچنین بیماری های زونا و شیوع بیماری های ناشی از مواد غذایی جمع می­نمایند. این گزارش­ها تصویری از نحوه پیشرفت اوضاع در اروپا را ارائه می دهند.

علاوه بر این، کمیسیون اروپا  One Health ‘Action Plan سال 2017 با تشخیص اینکه سلامت انسان با سلامت حیوانات و محیط زیست ارتباط نزدیکی با هم دارند تاسیس شد. این برنامه یک همکاری بین 39 شریک از جمله کارشناسان دولتی در زمینه سلامت انسان و حیوان، آژانس­های علمی اتحادیه اروپاECDC) ، EMA و (EFSA  و کارشناسان کمیسیون از 19 کشور اروپایی است.

فایتومولکول ها در رژیم های غذایی طیور، جوجه ها را قادر می­سازند سطح رشد و عملکردی مشابه با جیره های غذایی حاوی یک محرک رشد آنتی بیوتیکی، داشته باشد.

این برنامه بر سه هدف اصلی تمرکز دارد:

• تبدیل اتحادیه اروپا به عنوان نمونه­ای از “عملکرد خوب”
• ارتقاء تحقیق، توسعه و نوآوری با یافتن راه حل­های جدید جهت جلوگیری از بیماری­های عفونی و کنترل گسترش مقاومت ضد میکروبی (AMR)
• ارتقا تلاش های مرحله به مرحله اتحادیه اروپا در سراسر جهان جهت ارائه راهنمایی در موردAMRو خطرات مرتبط با آن.

در سرتاسر دنیا

در چارچوب قوانین بین المللی، کشورها از سال 2006 از طریق کارگروه بین دولتی جهت مقاومت ضد میکروبی در Codex Alimentarius  با یکدیگر همکاری می­کنند. Codex Alimentarius  یک برنامه ویژه از سازمان غذا و کشاورزی سازمان ملل  و سازمان بهداشت جهانی است. این کار شامل جمع آوری استانداردها، آیین نامه های عملی و توصیه  نامه­ها است، و هدف آن حفظ و بهبود امنیت مواد غذایی در صنایع غذایی، ایمنی مصرف کننده و حفاظت از محیط زیست است.

هدف از هیئت دولت در مورد AMR، ارائه مشاوره علمی در مورد چگونگی ارزیابی و مدیریت خطرات در رابطه با سلامتی انسان است که این امر مرتبط با حضور میکروارگانیسم­های مقاوم ضد میکروبی در محصولات خوراکی است. اتحادیه اروپا و ایالات متحده همچنین از طریق گروهی فعال در مورد مسائل مقاومت ضد میکروبی با یکدیگر مشورت می­نمایند.

گسترش جایگزین­های طبیعی

با توجه به افزایش مقاومت و ممنوعیت استفاده از آنتی بیوتیک ها به عنوان محرک رشد، در نظر گرفتن راه حل های جایگزین ضروری است. برای رفع این تقاضا، بسیاری از مواد افزودنی موجود در بازار مورد آزمایش قرار گرفته­اند. از میان آنها، عصاره­های گیاهی نه تنها با هدف از بین بردن پاتوژن­ها بلکه با کمک به حیوانات برای غلبه بر حضور چنین مواردی، در تلاش جهت جایگزینی این مولکول­ها می­باشند. نشریات بی شماری توانایی عصاره­های خاص را برای کاهش التهاب ناشی از پاتوژن (به عنوان مثال کپسایسینوئیدها از کپسید اولئورسین موجود در فلفل قرمز) و یا تقویت پاسخ سیستم ایمنی اکتسابی (به عنوان مثال کورکومینوئیدها که فقط در اولئورسین ریشه زردچوبه یافت می شوند) نشان داده اند.

ترکیبی از عصاره های گیاهی

این موارد در دسته ” Sensory Additives ” طبقه بندی می­شوند و – علاوه بر ارزیابی سوابق که توانایی آنها در بهبود عملکرد در یک نوع هدف را نشان می­دهد – ممکن است به عنوان افزودنی خوراکی حیوانی ثبت شوند. تأثیرات مثبت برخی از این عصاره­های گیاهی استاندارد بر راندمان تغذیه و افزایش وزن در جوجه­های گوشتی نیز مشاهد شده است.

نسل جدید مواد افزودنی

مطالعات بیشتر نشان داده­اند که برخی عصاره­های گیاهی که به صورت مخلوطی از فایتومولکول­هایی متشکل از کارواکرول (oregano) ، سینامالدئید (دارچین) و کپسیکوم اولئورسین (فلفل قرمز) به دقت انتخاب شده­اند و این پتانسیل را دارند که به عنوان جایگزینی مناسب جهت محرک­های رشد آنتی بیوتیکی معرفی شوند. بر اساس داده هایی که از آزمایش های میدانی طی 20 سال جمع آوری شده است، این افزودنی در جیره­های غذایی طیور می­تواند جوجه­ها را در دستیابی به سطح رشد و عملکرد مشابهی با   جیره­های غذایی حاوی یک محرک رشد آنتی بیوتیکی است، کمک کند. یک مقاله متا آنالیز که در (جدول 1) نشان داده شده است، در واقع مروری بر اثرات عصاره گیاهی بر اساس 38 آزمایش بر جوجه­های گوشتی است که در آن کنترل های منفی یا خوراک طیور با محرک­های رشد آنتی بیوتیکی با محلول طبیعی مقایسه شدند.

جایگزین مناسب

محرک­های رشد آنتی بیوتیکی از مدت­ها پیش مؤثرترین راه حل برای به حداقل رساندن هزینه­های تولید در نظر گرفته شده­اند. با این حال، تأثیر مضر آنها در ایجاد گونه­هایی از باکتریهای مقاوم به آنتی بیوتیک دارای پیامدهای اساسی در سلامتی است و دلیل اصلی نگرانی مقامات بهداشتی و مصرف کنندگان است. در اروپا، تجربه نشان داده است ممنوعیت استفاده از محرک­های رشد آنتی بیوتیکی برای محدود كردن استفاده از آنها در صنعت كافی نیست.

برای دستیابی به یک راه حل جامع، اقدامات کلی و چند مرحله­ای لازم است. با توجه به ممنوعیت کلی مصرف محرک­های رشد آنتی بیوتیکی در اروپا، استفاده از فایتومولکول ها به عنوان محرک رشد و همچنین بهبود دهنده نرخ تبدیل خوراک، می­تواند جایگزین اقتصادی مناسب و امیدوار کننده ای را ارائه دهد. با توجه به پیشنهاد جهت کنترل­های دقیق تر و یا حتی تقریباً ممنوعیت استفاده از محرک­های رشد آنتی بیوتیکی در سایر نقاط جهان، نتایج مطالعات نشان داده است، مواد زیستی و بیو اکتیوها می­توانند جایگزین بهتری برای محرک­های رشد آنتی بیوتیکی باشند.

Refreance

Elisa Arnaud, Promoting growth and feed efficiency with plant eutracts. 2020. Poultry World

[1]– Antibiotic Growth Promoters

[2]– Minimum Inhibitory Concentrations

[3]– Authority European Food Safety

[4]– for Disease Prevention and Control European Centre

 -[5]   European Medicines Agency